Beton nedir sorusu sorulduğunda, mutlaka herkesin zihninde bir imge belirmektedir. Fakat teknik açıdan değerlendirmek gerekirse beton, aslında bir tür karışımdır. Yapı kimyasalları uzmanı Baumerk olarak biz de bu içeriğimizde, temel bir yapı malzemesi olan beton hakkında bilinmesinde fayda olan detayları paylaşacağız.
Beton Nedir? Ne İşe Yarar?
Beton, inşaatların temel malzemeleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Yapı sağlığı konusunda önemli bir faktör olan beton, içerdiği maddelerin türü ve kalitesine göre yapının sağlamlığını etkilemektedir.
Temel anlamda beton; çimento, su, agrega ve yardımcı kimyasal katkı malzemelerin belli bir üretim teknolojisi kullanılarak homojen karışımı ile elde edilmektedir. İçeriğindeki agregalar, ince ve kaba agrega olarak adlandırılır ve genellikle kum, kırma kum, çakıl gibi maddelerdir.
Bu malzemelerin betonu oluşturması için su ve bir bağlayıcı ile birleştirilmesi gerekir. Bu bağlayıcı madde ise genellikle çimentodur. Çimento dışında betonda bağlayıcı olarak asfalt ve polimerin kullanıldığı da görülmektedir.
Beton, kullanılan bağlayıcı türüne göre isimlendirilir. Örneğin, Portland çimentosu kullanılan malzeme, Portland çimentolu beton; asfalt kullanılan beton, asfalt çimentolu beton; bağlayıcı olarak polimer kullanılan beton ise polimer beton olarak isimlendirilir.
Beton Nasıl Yapılır?
Beton, inşaatlara hazır beton olarak gönderilebildiği gibi inşaat alanlarında betoniyerlerle de elde edilebilir. Üretici firma, hazır olarak gelecek betonu müşterisinin istediği teknik değerlere ve şartnamelere göre üretir.
Firma; üretim formülünde çimento, su, agrega ve katkı malzemelerinin oranını belirler, betonu homojen bir şekilde beton santralinde veya mikserler yardımı ile ürettikten sonra beton transmikserleri ile inşaatlara transfer eder. Betoniyerlerde bu karışım işlemi manuel olarak gerçekleştirilir.
Beton Katkı Maddeleri Nedir ve Neden Kullanılır?
Beton katkı maddeleri; betonun ana bileşenleri olan su, bağlayıcı ve agreganın dışında kullanılan organik ve inorganik malzemelerdir. Beton katkı maddeleri; mukavemeti artırabilir, sertleşmeyi geciktirebilir ya da hızlandırabilir, su iticilik sağlayabilir, donmayı engelleyebilir. Yani betonun sahip olması istenen özellikler, beton katkı maddeleri sayesinde gerçekleştirilebilir.
Bu doğrultuda formüle eklenecek beton katkı malzemeleri; agrega özelliklerine, beton sınıfına, su/çimento oranına, ortam sıcaklığına göre seçilir. Beton akışkan bir kıvamda dökülür, zamanla kürlenerek sertleşir ve son mukavemetini elde eder.
Beton içeriğindeki ham maddeler ve oranları, betonun nihai mukavemetini ve performansını etkiler. Beton; kuruduktan sonra maruz kalacağı kimyasallar ve dış etkenler sonucunda zamanla sahip olduğu mukavemeti kaybedebilir. Bu durumda taşıyacağı yükü kaldıramaz, yıkılır ya da kullanılamaz hale gelebilir. Bunu önlemek için karışımın hammadde oranları doğru ayarlanmalı ve uygun beton katkı maddeleri ile beton güçlendirilmelidir.
Betonun su ile teması, bir yapının performans kaybına neden olabilecek en bilinen ve en olası durumdur. Beton; temelden toprak suyuna, çatıdan yağmur sularına, iç ortamlarda kullanım sularına sürekli maruz kalmaktadır.
Suyun içeriğindeki mineraller, beton ile kimyasal reaksiyona girerek betonun su geçirimsizliğini olumsuz etkilemekte, çatlaklar oluşturarak pas ve korozyona neden olmaktadır. Bunun sonucunda da mukavemet ve dayanıklılık kayıpları ortaya çıkmaktadır.
Bu gibi olumsuzları önlemek için beton tasarımı yapılırken olası kısa ve uzun vadeli dayanıklılık sorunları göz önünde bulundurulmalıdır. Beton katkı maddeleri ile beton, su geçirimsiz hale getirilmelidir.
Hangi Beton Katkı Malzemesi Tercih Edilmeli?
Beton katkı malzemeleri, betona kazandırılacak özelliklere göre çeşitli seçeneklerde üretilmektedir. Ayrıca beton yapımı sırasında kullanılabilecek katkı malzemeleri olduğu gibi bitmiş hazır beton için kullanılabilecek katkı malzemeleri de mevcuttur.
Örneğin su ve rutubet geçirimsizliği istenen sıva, şap ve beton işlerinde, su itici özelliğine sahip toz ve sıvı beton katkı malzemeleri, en çok tercih edilen beton katkı malzemelerindendir. Bu malzeme, taze çimento içerisine ilave edilir ve betona su geçirimsizlik özelliği kazandırır.
Beton ve harç için su geçirimsizlik katkısı sağlayan katkı malzemelerinin yanı sıra kristalize etki oluşturan katkı malzemeleri de beton, su ile temas halinde olsa dahi uzun ömürlü bir su geçirimsizlik sağlar. Kristalize etkili katkı malzemeleri, beton içerisindeki nem ile reaksiyona girer, betonun içerisindeki kılcal çatlak ve gözenekler içinde çözünmeyen kristal yapılar oluşturarak betonu kalıcı olarak su geçirimsiz kılar.
Betonun dökülmesi ve sertleşmesinin ardından beton üzerine uygulanabilen beton ve harç karışımındaki çimento ve kum ile reaksiyona girerek kapiler boşluk ve gözenekleri dolduran, kullanıma hazır katkı maddeleri de bulunmaktadır.
Ayrıca su geçirimsizliğin dışında, don riskinin fazla olduğu havalarda betonun prizini hızlandıran ve betona donmaya karşı direnç kazandıran, klorür içermeyen, sıvı beton katkı malzemeleri de inşaatlarda çok tercih edilen ürünlerdendir.
